Badania na boreliozę – kiedy i jakie testy wykonać? Objawy i diagnostyka
Borelioza to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie z rodzaju Borrelia, przenoszone głównie przez kleszcze. Jej diagnostyka nie zawsze jest prosta, dlatego tak istotne jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych. Objawy boreliozy – kiedy warto wykonać badania? Borelioza może rozwijać się etapami, a objawy różnią się w zależności od fazy choroby: Faza wczesna (do kilku tygodni po ukąszeniu kleszcza): • rumień wędrujący (zmiana skórna powiększająca się wokół miejsca ukąszenia), • objawy grypopodobne: gorączka, bóle głowy, mięśni i stawów, osłabienie. Faza rozsiana (kilka tygodni do kilku miesięcy): • bóle i obrzęki stawów, najczęściej kolan, • zaburzenia neurologiczne: drętwienie, porażenie nerwu twarzowego, zawroty głowy, • problemy z pamięcią i koncentracją, • objawy kardiologiczne: zaburzenia rytmu serca. Faza późna: • przewlekłe zapalenie stawów, • długotrwałe objawy neurologiczne i kognitywne, • zespoły przewlekłego zmęczenia. Diagnostyka boreliozy – jakie badania wykonać? Rozpoznanie boreliozy opiera się na dwóch podstawowych rodzajach badań serologicznych: test ELISA oraz test Western Blot. Oba służą do wykrywania obecności przeciwciał skierowanych przeciwko krętkom Borrelia burgdorferi w organizmie. 1. Borelioza IgM i IgG – metoda ELISA Badanie ELISA to pierwszy etap diagnostyki boreliozy. Wykrywa obecność przeciwciał klasy IgM i IgG. • Przeciwciała IgM pojawiają się zazwyczaj w ciągu 2–4 tygodni od zakażenia. Ich obecność może sugerować świeże zakażenie. • Przeciwciała IgG rozwijają się nieco później (6–8 tygodni) i mogą utrzymywać się w organizmie przez wiele miesięcy, a nawet lat. Test ELISA ma charakter przesiewowy – oznacza to, że jego zadaniem jest wstępne wykrycie reakcji immunologicznej organizmu na zakażenie. 2. Borelioza IgM i IgG – metoda Western Blot Jeśli wynik testu ELISA jest dodatni lub wątpliwy, zaleca się badanie potwierdzające metodą Western Blot. • Badanie Western Blot pozwala na dokładniejsze określenie obecności i rodzaju przeciwciał przeciwko konkretnym antygenom Borrelia. • Jest bardziej precyzyjne niż test ELISA i ma wyższą swoistość. • Dzięki tej metodzie można ocenić, czy organizm rzeczywiście wytworzył specyficzne przeciwciała IgM i/lub IgG przeciwko boreliozie. Etapy diagnostyki boreliozy w praktyce Diagnostyka boreliozy powinna być prowadzona etapowo: 1. Wywiad lekarski i ocena objawów klinicznych, w tym historii ukąszenia przez kleszcza. 2. Badanie ELISA – wykonywane jako test przesiewowy. 3. Test Western Blot – jako badanie potwierdzające w przypadku dodatniego lub niejednoznacznego wyniku ELISA. 4. Dodatkowe badania specjalistyczne np. PCR, w przypadku podejrzenia neuroboreliozy lub zaawansowanych objawów. Gdzie wykonać badania na boreliozę? Badania na boreliozę można wykonać w laboratoriach medycznych w całej Polsce – zarówno komercyjnie, jak i w ramach refundacji NFZ (po uzyskaniu skierowania od lekarza). W serwisie www.badaniasklep.pl dostępne są badania: • Borelioza IgM ELISA • Borelioza IgG ELISA • Borelioza IgM Western Blot • Borelioza IgG Western Blot Realizacja odbywa się w sieci laboratoriów w całym kraju, bez konieczności wizyty u lekarza. Borelioza to choroba, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Znaczenie ma szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Badania serologiczne – ELISA i Western Blot – są podstawą diagnostyki i powinny być wykonane w przypadku występowania objawów lub podejrzenia kontaktu z zakażonym kleszczem. Najczęściej zadawane pytania (FAQ) Czy każde ukąszenie kleszcza oznacza zakażenie boreliozą? Nie. Zakażenie występuje tylko wtedy, gdy kleszcz jest nosicielem bakterii Borrelia burgdorferi. Szacuje się, że zakażonych jest ok. 10–30% kleszczy w Polsce. Czy można mieć boreliozę bez rumienia wędrującego? Tak. Rumień występuje u około 60–80% osób, ale jego brak nie wyklucza zakażenia. Po jakim czasie od ukąszenia warto wykonać badania? Testy serologiczne mają sens po upływie ok. 2–4 tygodni od ukąszenia – wcześniej organizm może jeszcze nie wytworzyć przeciwciał. Czy badania IgM i IgG można wykonać jednocześnie? Tak. W praktyce zleca się zwykle oznaczenie obu klas przeciwciał, ponieważ razem dają pełniejszy obraz zakażenia. Czy wynik dodatni oznacza, że choruję na boreliozę? Nie zawsze. Przeciwciała IgG mogą utrzymywać się długo po przebytej chorobie. Wynik musi być oceniony przez lekarza w kontekście objawów i wywiadu. Czy można zbadać boreliozę z krwi w każdym laboratorium? Większość nowoczesnych laboratoriów oferuje testy ELISA i Western Blot. Warto wybrać renomowane miejsce, np. przez portal www.badaniasklep.pl, który współpracuje z certyfikowanymi laboratoriami. Bibliografia: 1. Waldemar Rastawicki, Janusz T. Marczyński (red.) Borelioza z Lyme – diagnostyka, leczenie, profilaktyka. PZWL, Warszawa 2015. 2. Maria Wierzbicka, Krzysztof Simon, Waldemar Halota (red.) Choroby zakaźne i pasożytnicze – podręcznik dla lekarzy i studentów. PZWL, Warszawa 2018. 3. Andrzej Radzikowski (red.) Pediatria. Tom 2 – Choroby zakaźne u dzieci. PZWL, Warszawa 2020.