Zdrowa prostata – co to jest PSA? Normy badania PSA
Co to jest PSA? PSA (antygen specyficzny dla prostaty) to białko produkowane przez komórki gruczołu krokowego. Jego główną funkcją jest upłynnianie nasienia, ale jego poziom we krwi może być wykorzystywany do diagnostyki różnych schorzeń prostaty, w tym raka prostaty, łagodnego przerostu gruczołu krokowego (BPH) oraz stanów zapalnych. Objawy chorób prostaty Zmiany poziomu PSA we krwi mogą wskazywać na różne choroby prostaty. Warto zwrócić uwagę na następujące objawy: • częstsze oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy, • uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, • trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, • słabszy strumień moczu, • bóle w okolicy krocza i podbrzusza, • obecność krwi w moczu lub nasieniu. Jeśli występują powyższe objawy, zaleca się konsultację z lekarzem oraz wykonanie badań laboratoryjnych. Przyczyny podwyższonego poziomu PSA Podwyższone stężenie PSA we krwi nie zawsze oznacza nowotwór. Może być wynikiem: • Łagodnego przerostu prostaty (BPH) – niegroźny, lecz uciążliwy stan powiększenia prostaty, • Zapalenia prostaty (prostatitis) – infekcja bakteryjna lub stan zapalny powodujący wzrost PSA, • Nowotworu prostaty – wczesne wykrycie raka prostaty pozwala na skuteczniejsze leczenie, • Niedawnego badania per rectum lub biopsji prostaty – mechaniczne podrażnienie prostaty może zwiększyć poziom PSA, • Wytrysku nasienia – aktywność seksualna przed badaniem PSA może wpłynąć na wynik, • Intensywnej aktywności fizycznej – jazda na rowerze czy długotrwały wysiłek mogą podnosić PSA. Badania diagnostyczne z krwi – PSA całkowite i PSA wolne Badanie PSA jest podstawowym testem oceniającym zdrowie prostaty. Może obejmować: PSA całkowite Jest to suma wszystkich form PSA obecnych we krwi. Wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta i laboratorium wykonującego badanie • Mężczyźni < 40 lat: < 1,0 ng/ml • 40-49 lat: < 2,5 ng/ml • 50-59 lat: < 3,5 ng/ml • 60-69 lat: < 4,5 ng/ml • 70 lat: < 6,5 ng/ml Podwyższony poziom PSA wymaga dalszej diagnostyki. PSA wolne i wskaźnik PSA wolne/całkowite PSA wolne to część PSA krążąca we krwi w postaci niezwiązanej z białkami. Badanie stosunku PSA wolnego do całkowitego (tzw. wskaźnik fPSA/tPSA) pomaga odróżnić nowotwór prostaty od łagodnych schorzeń: • Wskaźnik > 25% – większe prawdopodobieństwo łagodnych zmian, • Wskaźnik < 10% – większe ryzyko raka prostaty. Badanie ogólne moczu Choć PSA jest głównym markerem prostaty, badanie moczu może dostarczyć dodatkowych informacji o stanie układu moczowego: • Obecność krwi w moczu może sugerować nowotwór lub infekcję dróg moczowych, • Obecność leukocytów i bakterii może wskazywać na zapalenie prostaty, • Badanie cytologiczne moczu może pomóc w wykryciu zmian nowotworowych. Pakiet badań Zdrowa Prostata Aby kompleksowo ocenić stan prostaty, warto wykonać pakiet badań Zdrowa Prostata , który obejmuje: • PSA całkowite – podstawowy marker zdrowia prostaty, • PSA wolne – ocena stosunku wolnego PSA do całkowitego, • OB i CRP – wskaźniki stanu zapalnego w organizmie, • Badanie ogólne moczu – ocena funkcji układu moczowego. Badania uzupełniające Jeżeli wyniki PSA są niepokojące, lekarz może zalecić dalsze badania: • Badanie per rectum (DRE) – palpacyjne badanie prostaty przez odbyt, • Rezonans magnetyczny prostaty (mpMRI) – dokładniejsza ocena struktury prostaty, • Biopsja prostaty – pobranie wycinków tkanki do badania histopatologicznego, Regularne badania PSA pomagają w monitorowaniu zdrowia prostaty i wczesnym wykrywaniu problemów. Interpretacja wyników powinna być przeprowadzona przez specjalistę, który uwzględni dodatkowe badania oraz stan kliniczny pacjenta. Bibliografia 1. National Cancer Institute. Prostate-Specific Antigen (PSA) Test. Retrieved from: www.cancer.gov 2. American Urological Association. Prostate Cancer: Clinical Guidelines. 2020. 3. Radziszewski P., Krajka K. Diagnostyka i leczenie raka stercza. Medycyna Praktyczna – Urologia, 2021. 4. Jakubowski W., Kornafel J. Nowotwory układu moczowo-płciowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.