D-dimery to kluczowy marker stosowany w diagnostyce chorób zakrzepowo-zatorowych. Ich podwyższony poziom może wskazywać na aktywację układu krzepnięcia i rozpuszczania skrzepów w organizmie. Badanie D-dimerów często wykonuje się w celu wykluczenia zakrzepicy żył głębokich (ZŻG), zatorowości płucnej (ZP) oraz innych stanów związanych z nadmierną krzepliwością krwi.

Co to są D-dimery?

D-dimery to białkowe fragmenty powstające w wyniku degradacji fibryny – kluczowego składnika skrzepów krwi. Gdy organizm aktywuje proces fibrynolizy, czyli rozpuszczania zakrzepów, powstają właśnie D-dimery. Ich podwyższony poziom w badaniu krwi może świadczyć o zwiększonej aktywacji układu krzepnięcia i fibrynolizy, co często towarzyszy stanom zakrzepowo-zatorowym.

Najważniejsze cechy D-dimerów:

• Pojawiają się w krwiobiegu jako efekt rozkładu zakrzepów,
• Ich poziom może wzrosnąć w wielu stanach chorobowych,
• Badanie D-dimerów ma dużą wartość diagnostyczną w podejrzeniu zakrzepicy i zatorowości płucnej.

Objawy zakrzepicy – kiedy warto wykonać badanie D-dimerów?

Zakrzepica żył głębokich oraz zatorowość płucna to dwa najczęstsze stany związane z podwyższonym poziomem D-dimerów. Warto zwrócić uwagę na następujące objawy:

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG):

• obrzęk jednej kończyny (najczęściej nogi),
• zaczerwienienie i nadmierne ocieplenie skóry,
• ból w kończynie nasilający się przy chodzeniu,
• uczucie ciężkości w kończynie.

Zatorowość płucna (ZP):

• nagły, ostry ból w klatce piersiowej,
• duszność i trudności w oddychaniu,
• przyspieszony oddech i tętno,
• kaszel, czasami z krwiopluciem.

Podwyższony poziom D-dimerów może również występować w innych stanach, takich jak infekcje, nowotwory, stany zapalne oraz po urazach i operacjach chirurgicznych.

Kto powinien wykonać badanie D-dimerów?

Badanie D-dimerów jest wskazane dla osób, u których podejrzewa się:

• zakrzepicę żył głębokich,
• zatorowość płucną,
• rozsianą koagulację wewnątrznaczyniową (DIC),
• poważne stany zapalne,
• po operacjach i urazach, zwłaszcza w przypadku powikłań zakrzepowych,
• u osób z czynnikami ryzyka zakrzepicy, takimi jak długotrwałe unieruchomienie, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, ciąża, otyłość, palenie papierosów czy choroby nowotworowe.

Normy D-dimerów i interpretacja wyników

Normy:

• Prawidłowe stężenie D-dimerów we krwi wynosi zwykle poniżej 500 ng/ml (wartości mogą się różnić w zależności od metody badania).

Interpretacja wyników:

• Niski poziom D-dimerów (<500 ng/ml) – mała szansa na zakrzepicę lub zatorowość.
• Podwyższony poziom D-dimerów – może wskazywać na procesy zakrzepowe, ale również inne stany chorobowe (np. infekcje, nowotwory, stany zapalne, ciążę). Dlatego wynik badania zawsze powinien być analizowany przez lekarza w kontekście innych badań i objawów.

Jak przygotować się do badania D-dimerów?

Przygotowanie do badania:

• Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania.
• Można je wykonać o dowolnej porze dnia.
• Zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego przed badaniem, ponieważ może on przejściowo podwyższyć poziom D-dimerów.
• Jeśli pacjent przyjmuje leki przeciwzakrzepowe, należy poinformować lekarza.

Dodatkowe badania przy podejrzeniu zakrzepicy

Aby potwierdzić diagnozę, badanie D-dimerów często łączy się z innymi testami, takimi jak:

• USG Doppler kończyn dolnych – wykrywa zakrzepicę żył głębokich,
• Angio-TK klatki piersiowej – potwierdza zatorowość płucną,
• Badania krzepnięcia (PT, APTT, fibrynogen) – oceniają stan układu krzepnięcia,
• Morfologia krwi – pozwala wykryć towarzyszące stany zapalne czy anemię.

Podwyższone D-dimery – czy zawsze oznaczają zakrzepicę?

Nie zawsze. Wysokie stężenie D-dimerów może występować również w:

• infekcjach,
• chorobach nowotworowych,
• przewlekłych stanach zapalnych,
• po operacjach i urazach,
• w ciąży (szczególnie w III trymestrze).

Dlatego wynik podwyższonych D-dimerów powinien być interpretowany w połączeniu z objawami klinicznymi i innymi badaniami.

Badanie D-dimerów jest cennym narzędziem w diagnostyce zakrzepicy i zatorowości płucnej. Jego wynik pozwala na szybkie wykluczenie tych chorób lub skierowanie pacjenta na dalsze badania. Jeśli masz objawy zakrzepicy lub znajdujesz się w grupie ryzyka, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać to badanie.

Bibliografia:

1. Undas, A. (2020). Zakrzepica – diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna.
2. Gajos, G., Zawilska, K. (2019). D-dimery w diagnostyce chorób zakrzepowo-zatorowych. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej.
3. Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów (2021). Wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia zakrzepicy.
4. Szczeklik, A. (2018). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna.